تاثیر انگیزه مدیران بر رشد کسب ‌و کارها

بیشترِ تحقیقات دربارة کسب‌وکارها و به‌ویژه پژوهش‌های انجام‌شده درزمینه رشد کسب ‌و کارهای کوچک، از منظر اقتصادی صورت گرفته است. این دیدگاه اساسا بر این فرض استوار است که پول انگیزانندة افراد و محرّک رفتار آن‌ها است؛ به‌عنوان مثال، فرض شده است که پول انگیزة مدیران کسب‌وکارهای کوچک است و درنتیجه مبنا و هدف تصمیم‌گیری‌های آ‌نها، به حداکثر رساندن سودهی کسب‌وکار است. هرچند پول و سودهی می‌توانند تأثیرهای انگیزاننده‌ای بر رفتار و تصمیم‌گیری‌ها بگذارند، محرّک رفتاری نیستند و حتی ممکن است مهم‌ترین محرّک نیز نباشند. اما رشد کسب ‌و کار از ابعاد دیگری هم می‌تواند مورد بررسی قرار گیرد. دیدگاه روان‌شناسی نسبت به دیدگاه اقتصادی، دید وسیع‌تری درخصوص محرّک‌های عملکردی ایجاد می‌کند. به نظر می‌رسد این دیدگاه برای کسب‌وکارهای کوچک مناسب‌تر است. اما این دیدگاه چگونه به کسب‌وکارهای کوچک نگاه می‌کند؟

شواهد فراوانی وجود دارد که نشان می‌دهد عواملی فراتر از پاداش‌های مالی، انگیزه‌بخش مدیران برای شروع کسب‌وکارهای کوچک هستند. می‌دانیم که افراد علاوه بر به حداکثر رساندن بازده اقتصادی، به دلایل مختلف دیگری نیز شروع به راه‌اندازی کسب‌وکارهای خود می‌کنند. مثلاً یکی از محرک‌های اصلی کارآفرینان در تأسیس کسب‌وکارهایشان، خوداشتغالی است که موجب استقلال بیشتر فرد کارآفرین در کار و زندگی، و کنترل بیشتر وی بر امور می‌شود.

خوداشتغالی مواهب و فرصت‌های زیادی برای فرد به همراه دارد: می‌توانیم زمانمان را خودمان مدیریت کنیم. استقلال در تصمیم‌گیری‌ها، برای خود کار کردن و رئیس خود بودن موهبت‌هايی است که هیچ‌کس نمی‌تواند به شما بدهد. یک کارآفرین سوئدی می‌گوید: «اینکه افراد خودشان مسئول رسیدگی به مسائل خود باشند برایشان یک رؤیاست. من برای ولوو نُه ماه کار کردم اما صرفا بخش کوچکی از یک مجموعة بزرگ بودم.»

همچنین برخی خوداشتغالی را انتخاب می‌کنند زیرا بهترین راه برای احساس مسئولیّت و وفاداری نسبت به محصولات، بازار و مشتریان است. به‌عنوان مثال، یک مدیر تحقیق و توسعه که سال‌های متمادی برای توسعة یک محصول جدید فعالیّت می‌کرد، متوجّه شد که پروژه لغو شده و محصول هرگز به بازار نخواهد رفت مگر اینکه خودش به شکل مستقل یک کسب‌وکار جدید راه‌اندازی کند و طراحی نهایی محصول، تولید و عرضه به بازار را خودش انجام دهد. سرانجام اینکه انگیزه‌هایی که افراد را به مدیران کسب‌وکارهای کوچک تبدیل می‌کند بیشتر فلسفی است و از خواسته‌ها و نیازهای درونی فرد سرچشمه می‌گیرد. نگاه یک کارآفرین به کسب‌وکار خود، بر این اساس استوار است که یک کسب‌وکار کوچک نه‌تنها می‌تواند منبع درآمد اعضای خانواده باشد، بلکه زمینه‌ای برای ایجاد کسب‌وکار خانوادگی است که در طول نسل‌های بعد ادامه می‌یابد و از این طریق برند می‌شود.

اما ببینیم انگیزه مدیران چقدر بر رشد کسب و کار موثر است و چه عواملی سطح انگیزه را تعیین می‌کند؟

برای بررسی این موضوع، پژوهش حاضر نمونة خود را با انتخاب شرکت‌های محدودی آغاز کرد که در سوئد ثبت شده بودند. بیش از دویست کسب‌وکار کوچک و مستقل از میان چهار بخش دانش‌بنیان، تولیدی، خدمات حرفه‌ای و خرده‌فروشی به‌طور تصادفی انتخاب شدند. درابتدا، بررسي‌ها بر اساس داده‌هایی که دربارة اندازة کسب‌وکار (میزان فروش و تعداد کارمندان)، متغیرهای مستقل، متغیرهای کنترل، ویژگی‌های کسب‌وکار کوچک و ویژگی‌های مدیران جمع‌آوری شده بود انجام شدند. سه سال بعد، مجددا داده‌ها بر اساس اندازه کسب‌وکار (میزان فروش و تعداد کارکنان) جمع‌آوری گردید.

آن دسته از کسب‌وکارهای کوچکی که مدیر کسب‌وکار در طی دورة اول و دوم پژوهش تغییر کرده بود و آن دسته از کسب‌وکارهای کوچکی که مدیر آن کنترلی بر تصمیمات راهبردی شرکت نداشت، از نمونه‌های مورد مطالعة حذف شدند. کسب‌وکارهای کوچکی که نمونة این پژوهش را تشکیل می دادند، به‌طور متوسط ۲۲ کارمندِ سی‌ساله داشتند و مدیران آنها حدودا ۴۸ ساله بودند و بیش از دوازده سال تحصیلات داشتند.

این پژوهش بر آن قسمت از رشد کسب ‌و کارهای کوچک تمرکز دارد که تحت کنترل مدیر است. درواقع، کوچک‌ترین تغییر در انگیزة مدیران موجب تغییرات رادیکالی در رشد کسب ‌وکار می‌شود. پس از بررسی نمونه‌ها این نتایج به دست آمد که انتظار مدیر از بروز تغییرات در محیط کار، سبب کاهش انگیزة وی در زمینة رشد کسب‌وکار می‌شود. در حالی که انگیزهای گسترش کسب‌وکار در میان مدیرانِ کسب‌وکارهای کوچک، به‌احتمال‌قوی متفاوت از یکدیگر است، توانایی‌ها آنها نیز درزمینة کنترل نتایج به‌احتمال‌قوی متفاوت است؛ به این معنا که در صورتی که دو نفر انگیزة یکسانی برای رشد دادن کسب ‌و کار خود داشته باشند، اما توانایی یکی بیشتر از دیگری باشد، انتظار می‌رود فردی که توانایی بیشتر و کنترل بالاتری روی نتایج دارد، بیشتر به نتیجة مورد نظر خود که همان رشد کسب‌وکار است برسد.

بنابراین انگیزة مدیر برای توسعة کسب‌وکار خود ممکن است با رشد کسب ‌و کار ارتباط داشته باشد اما این نیمی از داستان است و ما باید توانایی‌های مدیر را در توسعه کسب‌وکار و کنترل نتایج نیز در نظر بگیریم. جالب است بدانید نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که اشتیاق‌به‌رشد زمانی که سطح تحصیلات و تجربه (مرتبط با راه‌اندازی و مدیریت در کسب‌وکارهای با رشد بالا) مدیر کسب‌وکار بالاتر باشد به رشد واقعی کسب‌وکار نزدیک‌تر است. همچنین اشتیاق‌به‌رشد مدیرانی که در محیط‌های پویاتری هستند نیز به رشد واقعی نزدیک‌تر است.

بنابراین علاوه بر اشتیاق، نقاط قوت-از جمله تحصیلات و توانایی‌های مدیر و محیط کاری در رشد و رفتار زمینه‌ساز رشد کسب‌وکار موثر می‌باشد. به نظر می‌رسد تاثیر عامل انگیزه عموما در برخورد با محدودیت‌ها و مسائلی که در مسیر قرار دارد تعیین‌کننده می‌شود.

حوزه روان‌شناسی به صورت گسترده‌ای مفاهیم مرتبط با رشد کسب‌ و کار را مورد بررسی قرار می‌دهد و تنها ابعاد اقتصادی موضوع را در نظر نمی‌گیرد. مقاله حاضر با تاکید بر روان‌شناسی رشد، نگاهی به انگیزه‌های مدیران در رشد کسب‌وکارهای کوچک و عوامل تعیین‌کننده رشد دارد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که سطح تحصیلات و تجربه مدیران بر انگیزه و اشتیاق آن‌ها موثر است. حتی محیط سازمان و انعطاف‌پذیری آن عامل موثری در بهبود رشد محسوب می‌شود. ولی نباید وزن بالایی برای عامل انگیزه در نظر گرفت. زیرا توانایی و تحصیلات مرتبط معیار مهم‌تری نسبت به انگیزه محسوب شده و نقش مهمی در تعیین رشد کسب ‌و کارهای کوچک دارد.